Category: kréyòl

19:55

Délè mwen ka fenmé zyé an mwen pou fè somey vini pli vit. Mwen ka kouché san brenné, mwen paka fè dézòd. Mwen paka respiré two fò. Fffffffffffffffffffffiou! Souflé, fè tout mové lidé sòti an kò an mwen. Haaaaaaaaa! enspiré, fè tout pansé pozitif antré an lespri mwen. Mwen ja gadé onlo vidéo é li onlo liv anlè zafè a méditasyon é pansé pozitif a yo la. Zafè a “séw ki ka chwazi si ou kontan oben si ou maléré”. Yo tout ka di fo mwen respiré. Fo mwen souflé é chasé mové lidé, fo mwen enspiré é lésé bèl pansé positif antré an vi an mwen. Fo mwen vidé lespri an mwen é kontan santi kò an mwen ki ka viv. Tchè an mwen ki ka bat kon tibwa. Tak pitak-pitak! tak pitak-pitak! Ka fè san vwayajé an vèn an mwen. Ka voyé lavi an tout kò an mwen. Poumon an mwen ki ka fonksyoné. Chak ti mòso a kò an mwen ki pé fè mouvman la mwen mandéy fè. Kò an mwen pa mové, i an bon léta. I pé fè onlo biten. Mwen vivan. Fo mwen kontan. É di Bondyé mèsi. Mèsi pou la vi. Priyé. Fenmé zyé an mwen , priyé é lésé lespri an mwen fè silans. Lésé silans anvahi mwen pou mwen dòmi, pou kò la pran fòs pou démen.

Mwen savé byen sé sa pou mwen fè. Mwen sav sa byen é chak swè, lè lannuit ka pran tan ay pou enstalé, lè mwen las doubout douvan finèt la pou véyé lalin, chak swè mwen kay kouché gran bonè pou pran tan an mwen pou éséyé vidé lespri an mwen é médité. Médité pou kò la détann li tibwen, pou lespri la aresté touné-viré-kouri-alé-monté-désann-san-arété. Mwen ka fenmé zyé an mwen é lè mwen konprann onlo tan ja pasé, mwen ka ouvè zyé an mwen pou gadé ki lè i yé é ka an ka vwè? 19:55.

19:55 é timoun ka fè dézòd toujou, moun ka babyé toujou, lajouné po’o menn fin é mwen té ja ka mandé démen pa fè mwen soufè twòp. Démen poko rivé, i po’o lè pou mwen pè.

Sé dlo. Sé dlo an péyi a moun la. Dlo lapli ki ka tonbé touléjou. Dlo larivyè ki ka débòdé. Dlo salé an zyé an mwen. Apa pléré mwen ka pléré, sé van ki ka souflé an zyé an mwen lè mwen ka woulé anlè vélo an mwen. On kaks anlè zorèy an mwen, tanbou ka soné fò, Konkèt ka chanté, van la ka souflé, sé dlo an zyé an mwen.

Jouné la fin é mwen ka rantré. Mwen ka pasé douvan imèb la é mwen paka fréné. Mwen ka kontinyé. Mwen ka fè dézotwa lantou a kartyé la ankò. Tanbou ka soné, sé dlo an zyé an mwen. Mwen pa présé. Mwen pa anvi rantré an kaz la. Pon moun paka atann mwen.  Mwen tépé touné tout lannuit, woulé koté rivyè la, touné an park la, wouvin an lari la. Guy ka chanté ban mwen. Woulé on ti moman ankò, kouté tanbou la pou oubliyé koté mwen yé. La pli la tonbé!

Fo mwen rantré pou mwen séché, pou mwen limé ti chofaj la é kouché anba kouvèti la. Ay kouché, kaché pou pon moun pa vwè mwen. Jouné la po’o fin. Lévé gran boné, rantré gran boné. Mwen pasé toutlajouné ka atann lè pou chapé. Lè pou kouri, woulé, alé. Kouté tanbou fò é pa palé. Lè a pran tan ay mé i rivé. I rivé é mwen chapé-kouri-woulé jistan mwen rantré, é aprézan?

Pon moun paka atann mwen. Tousèl an ti kaz fwèt la, Guy ja chanté tousa i té ni pou di jodila. Silans vin pran plas la. I enstalé an tout kaz la. Tini dézòd olwen, timoun ka jouwé, gran moun ka babyé, vyé moun ka sonjé on tan pli dous. Silans toupré an mwen, lavi a lantou mwen. Lè lannuit ké tonbé, mwen ké fenmé zyé an mwen é mandé soley pa présé lévé. Mwen byen an ti silans la. An mitan lannuit. An ti silans nwè la. Lalin li menm paka kléré two fò pou lésé lannuit enstalé nwasé la é mandé tout moun aresté palé. Kouché, pran somey, pran fòs pou démen. Révé.

Mwen ja gadé a lantou mwen pou vwè ka ki ka pasé, pou vwè ki moun ki la. On gran sal èvè onlo moun. Yo tout ka palé, ka fè onlo dézòd an lizin a moun la mé sa paka déranjé pon moun. Sé konsa travay la yé. Fo ou palé. Fo ou palé toulajouné. O plis ou ka palé, o plis yo ka vwè sé travay ou ka travay. Ni sa ki kay pran kanpo a yo ansanm. Yo byen mérité ti kanpo la pou palé yo ja palé, pou travay yo ja travay. Yo kay pran ti kanpo a yo ansanm é yo ka palé. Yo ka blagé, yo ka ri, yo ka palé touba, yo ka ri tout fòs a yo. Yo kontan, yo ka profité. Ti kanpo la pa long mé yo kontan tout tan la i ka diré. Lè kanpo la fin, yo ka wouvin sizé é yo ka travay ankò, yo ka palé.

Mwen ja gadé a lantou mwen, pou vin ki moun ki la. Es tini on moun ki ka sanm mwen? On moun pou pawtajé doulè a, pou chanté péyi la. Pa ni moun la. Mwen ka pran kanpo an mwen tousèl. Mwen paka palé, mwen ja las palé. An ti travay a moun la, mwen ka maché tousèl. Mwen pa touvé pon moun pou révé touba, chanté tout fòs an mwen.

Doubout douvan finèt la mwen ka gadé o lwen. Mwen pa vin travay pou touvé kanmarad. Kanmarad an mwen dwèt èt déwò la. Mwen ka chèché, mwen gadé sé moun la ki ka pasé. Mwen ka chèchéy dépi telman lontan. Mwen ja menm janbé lanmè. Mwen sav byen sé on pli gran lanmè mwen té dwèt janbé pou touvéy. Asiré pa pétèt, a pa anba lapli an ké touvèy. Lapli ka tonbé, rivyè la ka débòdé. Dlo la ka monté toupatou an lari a moun la. Tanbouyé. A pa la mwen ké touvéw. A pa an mitan a dlo fwèt a yo a mwen ké touvéw. Dlo lapli ka fè rivyè la débòdé é pon tanbouyé péké sizé la ka gadé tanbou ay ka néyé.

Mwen rantré an lizin a yo é yo ban mwen on niméwo. Ou pépa rantré san niméwo la. Fè niméwo la é pozé dwèt aw an ti bwèt la pou pòt la ouvè. Fè on foto pou kart aw. Mété kart la a lantou a kou aw. Ou pépa maché la si kart la a lantou a kou aw. Fo tout moun sav ki moun ou yé. Fo yo konèt non aw. Fo yo vwè kart la. Sizé, téléfoné, palé. Ki non aw? Ki niméwo aw?

5969. Sé mwen ki 5969. Sé konsa yo ka kriyé mwen. On niméwo, mwen sé on niméwo. 8è30 chak jou, 5 jou chak simèn. Lévé a 5èdmaten pou ay réponn “Mwen sé on niméwo. Wi sé mwen ki 5969. Sé sa ki non an mwen.” 3 poz, 10 minit, 40 minit, 10 minit. 3 poz pou mwen sonjé non an mwen mé pa diy two fò. Pa lévé la vwa, pa chantéy. Sonjé non an mwen. Sonjé ki moun an yé mé pa palé. Pa lésé non la sòti, pa lésé mizik la jouwé. Mizik sé lanmou, mizik sé santiman. Pani santiman isidan, pani mizik, sé chif ki ni. 5969, sé mwen ki 5969.

É ti mizik la ka jouwé an tèt an mwen. Ti chanté la ka soné. Ti tanbou a tchè an mwen ka palé. Bèl pawòl, bèl mélodi, poézi. Sé ti chanté a 5969. On ti chanté pou pléré, pou lésé doulè a koulé. On ti chanté pour kriyé a pa non an mwen! On ti mizik pou fè kò la dansé é goumé, wi goumé ankò. Wouklé é raché mas la, dékoléy, krazéy, maché anlèy, soté anlèy. Krazé mas la. Sé pousyè tousèl ki ké rété. On jou ou ké fin bat, 5969. Jodijou ou an gòj an mwen, paré pou sòti chak fwa yo ka mandé ki moun an yé. Ou an tèt an mwen. Ou an men an mwen, chak fwa fo mwen maké ki moun an yé. Sé mwen ki 5969. Jodijou ou vivan, 5969 mé pon moun pa étèrnèl. Sé mwen ki léséw rantré, pozé mas la anlè fidji an mwen mé chak biten sé pou on tan. Tan aw kay fin. An péké léséw éfasé mwen. An péké oublyé non an mwen. A pa mwen ki 5969.

Ou lévé soley! Ou levé kon chak jou. Ou levé lè kè aw diw lévé. Ou dòmi ti dòmi aw tout lannuit é ou désidé lévé pou ay promné an syèl la. Ou lésé lannuit fè ganm èvè lalin é bèl zétwal. Ou lésey fè dyèz èvè rèv i voyé pou soulajé tchè a maléré. Mé ou désidé séw ki mèt, séw ki ka kléré pou di moun lévé. Séw ki ka voyé limyè asi lavi. Séw ki ka fè tout rèv pran lavòl kon foufou ki tann on gran dézòd. Séw ki ka fouté somey on tap pou i foutémalkan tousuit-la menm! Séw ki ka soukré tout kò ki té ka dousiné an kabann la. Séw ki ka fè moun grigné. Ou ka fè moun sonjé fo yo lévé pou ay travay, ay lékòl, ay achté, ay maché, ay chèché on okipasyon. Lésé tout rèv dèyè é aji. Soley ka kléré, i pa lè pou révé ankò! Soley lévé mé zanmi, lévé! Lévé osi! Mé mwen ja lévé. Mwen patéka dòmi, soley. Mwen patéka révé. Zyé an mwen té gran ouvè é mwen téka atann vou.

Mwen lévé an mitan lannuit. Mwen maché san fè dézòd pou pon moun pa tann mwen é mwen ouvè sé rido la. Lannuit té bèl mé i pa voyé pon rèv ban mwen. Mwen gadé zétwal fè dyèz é syèl chanjé koulè. Lannuit goumé ti goumé ay lè soley di-y pati. I éséyé rézisté mé ka ou pé fè douvan soley? Chalè ay ké karésé mé fo pa ou vini toupré. Fo pa ou avanséw twòp. Fo pa ou gadéy an zyé. Rété two lontan, pa bésé zyé é sé brilé i ké briléw, sé pèd ou ké pèd zyéw. Soley ké toujou désidé kitan i kay lévé, kléré, brilé. I ké toujou diw i ja lè pou ou lévé. Mwen pa atann li pou lévé mé limyè ay ka di mwen i ja lè pou gadé jouné la ki kay koumansé é mété lèspri mwen asi poz. Alé chwazi on non pou yo kriyé mwen. Mété on mas anlè fidji an mwen. Maché kon yo, palé kon yo, travay kon yo é pa lésé moun vwè ki moun an yé. Chimen la ka pasé an lizin a yo é soley ka di mwen i ja lè pou mwen alé.

Zyé fenmé, kouvèti la anlè tèt an mwen. Kaché. Kaché pou pon moun pa vwè mwen. Mwen savé byen mwen tousèl. Mwen savé byen pòt la fèmé aklé. Mwen savé byen pani pon moun la é pon moun péké antré. Mwen tousèl mé mwen ka kaché. Mwen pè. Mwen ja fèmen zyé, mwen ja sonjé son a lanmè, mwen ja konté kabrit, mwen ja chanjé pozisyon karant douz fwa. Tout jan mwen éséyé dòmi, somèy paka vin chèché mwen menm. Mwen ja fenmé sé rido la mé on ti limyé rantré kouché anlè mokèt la. Pétèt sé ti limyé lasa ki ka anpéché mwen dòmi. Kouvèti la anlè tèt an mwen, mwen paka vwèy ankò. Kaché adan gran kabann fwèt la, mwen pè. Ki dòmi, ki rété zyé gran ouvè, tan la ké pasé kan menm. Solèy kay lévé é démen ké koumansé. Mwen ké lévé é maché kon robo. Mwen ké fè wol mwen kontan fè sa yo di mwen fè. Mwen ké palé ba moun. Mwen ké aprann onlo biten ki paka entérésé mwen. Mwen ké travay kon machin. Mwen ké gangné lajan. Mwen ké touvé on ti kaz. Mwen ké ay an boutik achté manjé, achté lenj, achté soulyé. Mwen ké viv mo chè! Ka ou vlé mwen fè? Ou paka chwazi kitan ou kay mò. Avan lè la rivé, fo byen ou viv mon chè. Menm si lavi la tibwen lèd, i pani gou, i paka baw pon plézi. Lè ou vivan, fo ou viv mon chè. Kaché anba kouvèti la, mwen pè démen. An savé byen démen kay rivé. Lavi la paka mwandéw ka ou vlé. I ka baw sa i vlé é débrouyéw mon chè! Pran sa ki ni, sé san ayen ki pa bon! Bondyé mèsi, mwen paka dòmi déwò. Mwen sòti rivé an ti péyi a moun la é mwen  ni on kabann pou mwen kouché, on kouvèti pou mwen kaché. Démen kay rivé é mwen pè. Solèy o, solèy o! Pa présé! Pa lévé gran bonè! Solèy o, solèy o! Pran tan aw, pa présé! Pa présé lévé, démen ka fè mwen pè. O solèy, ban mwen on favè. Démen ka fè mwen pè!

A pèn mwen fèmen zyé an mwen, an ja ka tann otès la ka palé ankò. An té sav byen vòl la patékay long mé mwen ka gadé lè la kan menm. Sé sa menm. Plis ki onnèdtan ja pasé. Avyon la ja ka koumansé désann. Mwen kay rivé an ti péyi a yo la. Dlo glasé la ja dèyè an mwen é lannuit la ja tonbé. Mwen ka gadé anba é sa mwen ka vwè sé limyè. Yo di mwen, an péyi lasa, sé yenki dlo ou ké vwè. Yenki lapli. Sé gri tousèl ki ké a lantou aw. Apa ayen dòt ou ké vwè. Mwen préparé kò mwen pou maché anba lapli, adan fwadi, adan on lari gri. Jodila mwen ka gadé péyi a yo é apa gri mwen ka vwè.

Blé é zétwal adan siyèl la. Limyè owanj an lari la. Pani gri adan sa mwen ka vwè, é mwen ka santi lespwa ka wouvinn an tchè an mwen. Jodila mwen janbé dlo é, menm si mwen poko rivé la mwen bizwen alé la, mwen savé byen sé koumansé voyaj la ka koumansé. Mwen fè on prémyé pa é mwen ké kontiniyé vansé jistan mwen rivé. Mwen ké maché an limyè a yo pou mwen konprann kikoté chimen la ka pasé. Mwen ké palé lang a yo é mwen ké chanté kréyòl an mwen.

Mi otès la ka palé ankò. Moun ka lévé, ka trapé valiz a yo. Mwen rivé. Mwen janbé ti dlo glasé a yo la. Mèt manto, boné, maré madras an kou an mwen, gita an do an mwen, trapé valiz, maché. Pon moun paka atann mwen. Mwen pa konèt pon moun an péyi a yo la. Monté adan on taksi, ba frè la adrès la, mandé klé a chanm la, ay kouché adan on kabann fwèt. Sé konsa listwa la ka koumansé. Kouché tousèl adan on kabann fwèt. Fenmé zyé é sonjé poukisa mwen désidé vini isia. Fèmen zyé é mandé Bondyé fè mwen pran somèy vit é pa lésé lèspri an mwen kalkilé twòp. Pa lésé kò an mwen sonjé chalè a. Pa lésé tchè an mwen sonjé lanmou a. Fè lèspri an mwen konprann Solitid sé sè an mwen. Nou ké maché ansanm an ti chimen la.

Dé gran valiz é dé gita. Sé sa tousèl mwen ka menné la mwen ka alé la. Janbé lanmè, janbé dlo. Sé sa tousèl mwen té toujou bizwen fè. Sé sa mwen ka chanté dépi nanni nannan. Ay, janbé lanmè! Dépi men an mwen ni fòs pou tchenbé on pwent bik, sé sa mwen ka maké anlè tout papyé mwen touvé: mwen vlé janbé dlo! Mwen ja kouri a goch, mwen ja alé a dwat, mandé tout moun ka mwen fè? Pouki la dévèn enmé mwen konsa? Kijan fè mwen té oblijé vwè jou an péyi la sa? Poukisa mwen té oblijé lévé lwen o lwen? Jodijou, lavi désidé mwen kay janbé dlo, janbé lanmè. Jou la rivé mé é mwen pè. Mwen savé byen ayen pa mòl, ayen pa fasil. Fo mwen pran kouraj. Jodijou mwen kay janbé dlo. Asiré pa pétèt, mwen kay chapé. Mwen kay pati san gadé dèyè. Mwen kay janbé dlo menm si a pa bon dlo la. An té vlé janbé loséan mé sé on ti lanmè fwèt an kay janbé. Chimen an mwen long, i kochi, fo mwen pasé anba lapli. Gita an mwen an do an mwen, tanbou an mwen an tchè an mwen, mwen ka maché. Paré pou alé an ti péyi a moun la.

Gwadloup, mwen ka sonjéw é mwen vlé rété owa-w mé chimen an mwen kochi. Lanné ka pasé é mwen ja konstaté chimen la pli long ki sa mwen té ka pansé. Chimen la ké fè mwen janbé on ti lanmè glasé. I ké fè mwen maché anba lapli. I ké fè mwen lévé tèt an mwen pou gadé dlo la ka tonbé an zyé an mwen. I ké fè mwen douté. Es sé lapli a yo ki salé oben es sé tchè an mwen ki ka sengné?

Pa kriyé mwen féba, pa kriyé mwen chigna. Mwen ké sa maché an ti chimen la. I pé long, i pé kochi, an ké rivé an bout a chimen la é mwen ké chanté! Ay! Mwen ké chanté! Gwadloup! Mwen ké chanté non aw! Mwen ké chanté non aw tout koté pou tousa ki ni zorey pou tann. Mwen ké chanté lanmou mwen ni baw. An ké chanté an ti chimen la. An ké chanté é on jou, an ké rivé.