Category: kréyòl

Gran nomn la sizé ka gadé sa ki ka pasé adan télé a moun la. I sizé ka kouté sa yo ka di an radyo la. Gran nomn la vwè lanné é jénérasyon pasé. I vwè onlo moun vwè jou é vwayajé. Onlo zanmi, fanmi ja pati mé i toujou la. Gran nonm la ka gadé lavi a ka woulé é délè i ka mandé kòy si lanmò pa oubliyéy. I ka lévé chak maten pou santi doulè an zo ay, doulè an tout kò ay. Chak maten i ka mandé kòy si sé dènyé jou ay. Es sé dènyé fwa la i kay gadé soley ka lévé, monté ho an syèl é ay kouché lòt koté. Es sé dènyé fwa la i kay gadé lalin ka kléré é kouté soukounyan ka volé.

Gran nonm la sizé ka sonjé antanlontan. I ka sonjé lespwa ki té an tchè ay. Lespwa té an tchè a tout moun. I ka sonjé lè i téka goumé pou timoun ay pé ni on vi ki pli bèl, pli dous, méyè ki sa i té konèt avan. I té sèten sé avansé péyi la téka avansé. Sé avansé tout planèt la téka avansé. Lè yo téké palé dé landémil, tout moun téka révé. Tout moun té sèten onlo bitin ké diféran. Kéni mwens goumé pou ayen, plis lanmou ant diféran pèp, mwens tchouyé moun pou ayen. Tout moun téka pansé chak nonm, chak fanm ké sonjé sa ki fèt an listwa a planèt la. Tout moun té pou sonjé sa é pa rikoumansé menm goumé la.

Jodila, on nuovo lanné ka koumansé é tout moun ka bo. Tout moun ka ri, ka kriyé bon lanné fanmi! Bon lanné zanmi! Vwazen, bon lanné wi! Lanné la ka kumansé é gran nonm la ka kouté sa ki ka fèt toupatou assou latè é sé menm goumé la. Sé menm tchouyé moun pou ayen. Ayen pa chanjé. Ola lespwa pasé? Es sé dèyè nou kay?

Bondyé,

Es ou ka tann mwen? Es ka vwè mwen? Lè mwen ja tonbé, lè mwen ka kriyé. A tè. Lè mwen ja tonbé a tè. Lè mwen ka lité pou mwen pa kolè. Lè mwen ka mandé mwen kijan mwen ké fè pou mwen pa krazé tousa ki a lantou mwen. Es ou ka tann mwen Bondyé? Lè mwen ka mandéw fè doulè la pati. Mwen pa anvi lésé doulè la rann mwen fòl, fè mwen vin anrajé, fè mwen krazé tousa ki alantou mwen, fè mwen vin on dòt moun. Mwen péké vin doulè. Mwen vlé lévé é goumé pou lapé.

Ban mwen la fòs pou mwen pé sa lévé. Ban mwen kouraj pou mwen pé sa goumé. Doulè antchè an mwen. Doulè an vi an mwen. Yo di lesklavaj fini. Yo di nèg é blan bon zanmi. Doulè an tchè an mwen. Doulè an vi an mwen. Mwen ka sonjé kal a bato a é san an nou an chan kann la. Doulè an tchè an mwen. Doulè an vi an mwen. Yo di aprézan, nèg paka soufè ankò. Sa ki pasé antanlontan. Dèyè, sa lwen, sa fin, sa mò. Ay! Yo di aprézan nèg paka soufè ankò, mé gadé aprézan, ras nèg, fanmi ka pran fè.

Doulè an tchè an mwen. Doulè an vi an mwen. Yo di lesklavaj fini. Doulè an tchè an mwen. Yo di nèg é blan bon zanzi. Doulè an vi an mwen. Gadé manmay mwen ka pléré. Doulè an tchè an mwen. Gadè frè an mwen ka goumé. Doulè.

Mwen pé pa palé. Gòj an mwen séré. Pon son paka sòti. Lè mwen ka ouvè bouch an mwen sé plis dlo. Dlo ankò ki ka rantré an kò an mwen. Mwen ja bwè dlo. Enpé dlo menm. Mwen a santi dlo rantré an tchè an mwen, an poumon an mwen mé mwen la toujou, ka tonbé. Mwen ka tonbè mé mwen paka kontré fon a dlo la menm. Sé tonbé mwen ka tonbé. Valé mwen ka valé dlo mé mwen paka néyé. mwen vivan.

Mwen ka vwè Yémanja ka gadé mwen. Mwen ka éséyé kriyé pou mandéy vin édé mwen mé i paka vin. I paka fè pon jès. I ka gadé mwwen konsidiré i ka mandé kòy si i kay lésé mwen ay kontré fon a dlo la. Mwen ka gadé anba mé mwen paka vwè ayen. Es dlo la mwen tini on fon? Es an kay tonbé san arété? Es tout restan a vi an mwen kay pasé konsa? Ka tonbé san janmé kontré fon a dlo la? Valé dlo san janmé néyé. Kriyé san fè pon son? Mwen las. Zyé an mwen ka fenmé é mwen ka tonbé. Si mwen pé dòmi, mwen ké pé révé. Sé sa tousèl mwen ni. Lè ou an mizè, ka ou pé fè pou soulajé tchè ay pou on ti moman? Sèl biten sé fenmé zyé é révé. A pa prémyé fwa mwen ka mandé Bondyé fè mwen dòmi. Dòmi pou oubliyé vi an mwen on ti moman. Dòmi pou vwayajé. Dòmi pou gouté tibwen dousè. Zyé an mwen fèmé é mwen dwèt ka révé pas mwen ka santi on lanmen ka tchenbé mwen é mwen paka tonbé ankò. Mwen paka monté mé mwen paka tonbé. Yémanja ka tchenbé mwen. I ka sové mwen. Chèn an pyé an mwen, chèn an men an mwen mé mwen paka koulé. Mwen paka tonbé. Mèsi Manman Dlo. Anba lanmè. Lwen, lwen anba dlo. I sové mwen.

Fanmi an mwen, zanmi yo chayé anlè menm bato la, yo tout konprann mwen mò mé mwen vivan, byen vivan anba dlo la. Yo paka vwè mwen mé mwen vivan. Mwen anvi palé, kriyé, chanté pou yo pé tann mwen dèyè dlo. Mwen ka tann tanbou la ka kogné olwen, ka fè tchè an mwen pléré, ri é chanté andidan mwen.

Mwen paka tann ayen. Yo ka kriyé libèté. Yo ka kriyé égalité. Yo ka hélé fraternité mé mwen pa ka tann ayen. Sé gadé mwen ka gadé. Vwè mwen ka vwè, mé mwen paka tann ayen.

Mwen ka vwè bouch a yo ka ouvè, ka fèmé. Mwen sav byen yo ka palé mé mwen paka tann ayen. Yo ka fè gran jès, yo ka soté-maté. Yo ka pran mikro pou tout moun tann yo, mé mwen paka tann pon mo.

Mwen décidé mwen paka tann ayen. Mwen soud. Mwen paka tann ayen. Mwen ka sonjé lè mwen té ka kouté, lè mwen té ka tann. Pawòl yo té ka palé pou fè mwen révé. Dousè a mo a yo rivé dousiné tchè mwen é fè mwen karésé lespwa. Mwen ka sonjé lè mwen té ka kouté é mwen té ka kwè tout bèl pawòl, tout bèl pwomès. Mwen ka sonjé lanné ka pasé é ayen, ayen pa jen chanjé. Jodila, mwen paka tann ayen. Mwen soud. Mwen désidé zorèy an mwen fèt pou zanno, yo pa fèt pou kouté. Mon chè, mwen paka tann ayen. Ou pé palé, kriyé, chanté. Mwen ka ri, mwen paka tann ayen.

Mwen rantré andidan mwen. On mélodi ka jouwè ban mwen tousèl. An fon tchè an mwen, on ti son ka bat, ka chanté, ka fè mwen lévé chak jou. Ti mélodi an mwen. Ti son tanbou a tchè an mwen ka ban mwen fòs pou lévé é maché é gadé yo ka palé-kriyé-chanté. Mwen menm, mwen paka tann ayen.

Fanmi, zanmi, mwen ka maké dé mo, kat pawòl pou fè zòt tann mwen dèyè dlo. Mwen ka tnn tanbou la ka kongné olwen. Sa ka fè mwen sonjé bòdlanmè lwen. Mwen ka chanté dé mo, kat pawòl é mwen ka mandé mwen si zòt pé tann mwen pas mwen la, mwen tèlman lwen, mwen dèyè gran dlo. Mwen ka sonjé jan moun toujou téké di bòdlanmè pa lwen.

Bòdlanmè pa lwen sé sa yo toujou téké di lè on moun ka vwè mizè. Lè ou sizè a té ka pran fè. Lè ou tonbé atè ka vwè mizè. Lè ou ka woulé atè ka pléré, ka kriyé, ki mandé doulè alé. Bòdlanmè pa lwen. Mwen ka mandé mwen si yo manm ka kwè sa. Sé sa yo toujou ka di mé ès yo menm ka kwè sa vré. Mwen ka mandé si apa on pawòl yo ka di pou souljé tchè a yo menm, pas jodila sé vou ki atè mé démen sé yo. Démen sé yo ki ké ka vwè mizè, sizé atè, dé bra anlè, ka mandé Bondyé poukisa lavi a rèd konsa. Lè jou lasa rivé, lè tchè la ka ségné. Lè pani ayen pou soulajé ti chè la, sél biten ou pé di sé bòdlanmè pa lwen.

Ay, mwen vin chanté dé mo, kat pawòl pou fè zòt tann mwen dèyè dlo. Mwen ka tann tanbou la ka soné olwen. Mwen sav byen i lwen, mwen ka tann li ka soné touba. Mwen vin kriyé dé mo, kat pawòl pou fè zòt tann mwen menm si mwen lwen. mwen ka santi tanbou la bat olwen. Sa ka fè mwen sonjé bòdlanmè lwen.

Chak maten, mwen ka lévé. Mwen ka pozé men an mwen anlè tché an mwen é mwen ka konstaté i ka bat. Tchè an mwen ka bat, mwen vivan. Mwen pa mò. Sé révé, mwen téka révé. Mwen pa tonbé an dlo la. A pa mwen ki téka kriyé san fè pon dézòd anba lanmè. Mwen la, byen vivan é fo mwen lévé pou ay viv kon robo.

Mwen ka bengné pou woté sel ki anlè po an mwen. Mwen ka tchiré dan an mwen pou woté gou salé la ki an bouch an mwen. Mwen vivan. A pa mwen ki téka néyé anba dlo.

Chak maten, sé menm gou a lanmè la ki an bouch an mwen é sé menm désèpsyon la ki an tchè an mwen. Mwen pa mò, mwen byen vivan. Fo ou konprann mwen, zanmi. Fo pa ou enkyétéw, fanmi. Mwen pa anvi mò. Mwen sav byen jou an mwen ké rivé mé mwen pa présé. Désèpsyon la ki an tchè an mwen sé on santiman ki ka vini lè mwen ka sonjé sa mwen ni pou fè chak jou.

Alé palé ba moun lè mwen anvi rété tousèl. Kouté moun ka palé lè sa mwen vlé sé silans. Ri ba moun pou fè you kwè mwen kontan vi vwè yo. Pran mizik, pran poézi, maré yo ansanm é fenmé yo adan on ti sak pou yo pa sòti, pou yo pa fè dézòd, pou yo pé. Sé mizik é poézi ki téké néyé anba dlo tout lannuit. Lè mwen lévé, yo lévé èvè mwen mé yo péké pé palé toutlajouné pas non an mwen sé 5969, mwen pa la pou chanté. Mwen pa la pou maké pon mo, pon son. Mwen pa la pou révé.

Chak maten, mwen ka lévé é tchouyé mizik tibwen plis. Tchouyé poézi tibwen plis. Chak maten, mwen ka konstaté mwen vivan é mwen ka sòti pou ay viv é tchouyé sa ki andidan mwen.